Iman čovjeka neće biti ispravan bez činjenja dobrih djela udovima i organima tijela, ostaje da pojasnimo koja su to djela koja čovjek mora činiti da bi mu iman bio ispravan. To zbog toga što postoji veliki broj dobrih djela, a sva ta djela nisu na istom stepenu.
Da bi bolje shvatili stvar o kojoj govorimo najprije moramo pojasniti da postoje tri stepena imana:
1. Aslul iman (osnova imana)
2. Imanul vadžib (obavezni iman)
3. Imanul kamil (potpuni ili poželjni iman).
Što se tiče osnove imana to je ono bez čega nema imana. Čovjek se ne može spasiti ukoliko ne ostvari osnovu imana. Pravilo na osnovu kojeg preciziramo ono što spada u osnovu imana jeste: Svaki govor ili djelo čijim OSTAVLJANJEM čovjek postaje nevjernik, činjenje takvog djela predstavlja osnovu imana, i svaki govor ili djelo čijim ČINJENJEM osoba postaje nevjernik, ostavljanje takvog djela predstavlja osnovu imana.
Da bi još bolje pojasnili pomenutu stvar kažemo: da bi ostvario osnovu imana moraš raditi djela čije je ostavljanje kufr, i moraš ostaviti djela čije je činjenje kufr. Što se tiče djela koja čovjek mora raditi i čije je ostavljanje kufr primjer toga je obavljanje namaza, jer je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, ostavljanje namaza nazvao kufrom.
Imam Ahmed, Tirmizi, i drugi bilježe hadis od Abdullaha ibn Burejde, a on od njegovog oca, da je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: „Ugovor koji je između nas i njih jeste namaz, ko ga ostavi počinio je kufr (nevjerstvo).“ Hadis je vjerodostojan
A što se pak tiče djela koja čovjek mora ostaviti, jer je njihovo činjenje kufr, poput ismijavanja Islamom ili šerijatskim propisima, činjenja sedžde kipu, propisivanje zakona koji su oprečni islamu itd. Sve ovo čovjek mora ostaviti jer je činjenje ovih djela kufr (nevjerstvo) koje njegovog počinioca izvodi iz islama.
Ko dođe sa osnovom imana ući će u Džennet, ili na samom početku ili kasnije. Kažemo kasnije zbog toga što možda čovjek bude kažnjen vatrom zbog nekih drugih grijeha koje je činio. Ali, iako bude kažnjen njegovo prebivalište će nakon odslužene kazne biti Džennet Gospodara.“
Drugi stepen imana jeste imanul vadžib ili obavezni iman.
Obavezni iman (imanul vadžib) jeste ono što prelazi iznad osnove imana. Pod imanul vadžib potpada obavljanje vadžiba i klonjenje harama.
Pravilo na osnovu kojeg preciziramo ono što spada u obavezni iman jeste: Svako djelo za čije se ostavljanje spominje prijetnja, a čijim ostavljanjem čovjek ne postaje nevjernik, činjenje takvog djela spada u obavezni iman.
Poput posta mjeseca ramazana, ispunjavanja emaneta, dobročinstva prema roditeljima, spajanja rodbinskih veza i tome slično. Isto tako, svako djelo za čije činjenje se spominje prijetnja, a za čije činjenje se čovjek ne naziva nevjernikom, ostavljanje takvog djela spada u obavezni iman. Poput zinaluka, kamate, krađe, pijenje alkohola, laži i tome slično.
Ko bude nemaran po pitanju obaveznog vadžiba pa ostavi vadžib ili uradi haram, ako pri sebi ima osnovu imana takva osoba je veliki griješnik. Ko preseli u takvom stanju takav je od onih kojima je zaprijećeno Vatrom, ali je on po vjerovanju ehli-sunneta u Allahovoj volji, ako bude htio oprostiće mu i uvesti ga u Džennet na samom početku, bez da prethodno bude kažnjen, a ako bude htio kazniće ga shodno njegovim grijesima, a potom uvesti u Džennet zbog toga što pri sebi posjeduje osnovu imana.
A ko dođe sa obaveznim imanom ne uskrativši ništa od njega niti dodavši nešto njemu, uz posjedovanje osnove imana, takav je mu’min koji zaslužuje Allahovo obećanje i koji je sačuvan prijetnje, tj. takav zaslužuje ulazak u Džennet na samom početku bez da prethodno bude kažnjen. Na takvu osobu se odnose hadisi Allahova Poslanika salallahu alejhi ve selem, u kojima stoji “Uspio je ako bude iskren u onome što je rekao.” Ove riječi je Poslanik salallahu alejhi ve selem, izgovorio osobi koja je rekla: “Tako mi Onoga koji te je počastio istinom neću dobrovoljno raditi ništa više od ovoga niti ću šta umanjiti od onoga što ti je Allah propisao.”
Hadis bilježi Buhari.
Što se tiče poželjnog imana (imanul mustehabb) u njega spada sve što prelazi obavezni iman, tj. činjenje pohvalnih i poželjnih stvari i ostavljanje pokuđenih i sumnjivih stvari. Ko dođe sa ovim imanom, uz posjedovanje osnove imana i obaveznog imana, takav je od sabikina, muhsinina koji zaslužuju ulazak u Džennet na samom početku i deredže onih koji su se natjecali u činjenju dobrih djela. Gubljenjem ovog stepena imana gube se visoke deredže u Džennetu ali njegovim gubljenjem čovjek ne zalužuje kaznu niti patnju u Vatri.
Pod ovaj stepen imana potpada obavljanje nafila,poput klanjanja dobrovoljnih namaza, dobrovoljni post, sadaka itd. Kao i klonjenje pokuđenih stvari (mekruha).
Iz svega prethodnog što smo naveli vadimo pravilo da je svaka pokornost iman a nije svaki grijeh veliki kufr. I kao što se stepeni pokornosti razlikuju, pa tako od pokornosti ima stvari koje potpadaju pod osnovu imana i smatraju se uvjetom imana, isto tako ima i onih stvari koje potpadaju pod obavezni iman a ima i onih koje potpadaju pod poželjni iman. Kao što stoji u hadisu koji je muttefekun alejhi: “Iman se sastoji od šezdeset i nekoliko ogranaka. Najveći ogranak su riječi ’la ilahe illallah’, a najmanji uklanjanje prepreke sa puta. A i stid je ogranak imana.”
Isti je slučaj i sa nepokornošću. Od nepokornosti ima onih stvari koje ruše osonovu imana, i to se naziva kufrom ili nakidom, (tj. stvar koja nešto ruši i poništava. ), a ima i onih stvari koje ruše obavezni iman (imanul vadžib) i to se naziva fiskom.
Zato je neophodno poznavati svaki stepen i ono što se za njega veže Uzvišeni kaže:
وَلَكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ أُوْلَئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ
“Ali je Allah vama iman omilio i u srcima vašim ga lijepim prikazao, a kufr, fisk i nepokornost (masijet) vam omrazio.” (El-Hudžurat 7).
Pogledaj kako je Uzvišeni napravio razlike između kufra, fiska i nepokornosti (ma’sijet).
Zato se mora napraviti razliku između onoga što ruši osnovu imana, a to su mukeffirati (sve ono što izvodi iz vjere), i onoga što umanjuje obavezni ili poželjni iman a ne ruši osnovu imana.
Profesor Idriz Bilibani
Izvor > https://www.facebook.com/idrizbilibani.official/