Početak jacijskog vremena je kada nestane šefek (rumenilo nakon zalaska sunca na zapadu). Dok je kraj jacijskog vremena sredina noći, kao što se navodi u gore spomenutim hadisima. Ovo je mišljenje Ibn Hazma. Također, ovo je preneseno i od Imama Malika.
Rekao je Ebu Seid El-Istaharij: “Kada prođe 1/3 ili polovina noći vrijeme namaza je isteklo, i to je kaza. Ovo je ono što se shvata iz govora Imama Šafije u kome kaže: Kada prođe 1/3 noći, mislim da je namazu isteklo vreme.”
Argument Imama Šafije da je jacijsko vrijeme isteklo kada prođe 1/3 noći je hadis koji prenosi Aiša, radiallahu anha, gde između ostalog kaže:…”Klanjajte jaciju u vremenu između nestanka šefeka i završetka 1/3 noći.”1
Međutim, dokazano je u gore spomenutim hadisima da jacijsko vrijeme traje do sredine noći, to je dodatak koji se treba prihvatiti. Također je ovo prenešeno i u drugim hadisima, kao npr. u hadisu kod Enesa, radiallahu anhu gdje kaže: “Odložio je Allahov Poslanik, salallahu alejhi ve seleme, jaciju sve do pola noći, zatim je klanjao i rekao: “Ostali ljudi su već klanjali i sad spavaju, a vi ste u namazu dok iščekujete namaz.”2
Što se tiče učenjaka koji kažu da jacijsko vrijeme traje sve do zore, našli smo samo dva dokaza.
Prvi hadis je hadis od Ebu Katade, da je Allahov Poslanik, salallahu alejhi ve seleme, rekao: “Nije nemarnost (odlaganje namaza) radi spavanja, nego je nemarnost odlaganje namaza sve do nastupanja vremena sljedećeg namaza.”
Ovom mišljenju se žestoko suprostavio Ibn Hazm i rekao: “Ovaj hadis ne govori ono što oni misle! I mi i oni i svi učenjaci su složni da sabahsko vrijeme ne traje do podneva. Tako da, ovaj hadis ne govori da je vrijeme svakog namaza vezano za vrijeme sljedećeg namaza, nego govori da je onaj ko odloži namaz do isteka njegovog vremena upao u grijeh, i onda kada je namasko vrijeme povezano sa vremenom sljedećeg namaza, a i onda kada nije. Također, u hadisu se ne naziva nemarnim onaj ko odlaže namaz do isteka njegovog vremena, već onaj ko odloži svoj namaz do nastupa sljedećeg namaskog vakta.”
Drugi hadis! Od Aiše, radiallahu anha, se prenosi da je rekla: Allahov Poslanik, salallahu alejhi ve seleme, je jednog dana toliko odložio jaciju da je prošao veliki dio noći pa su ljudi zaspali u džamiji. Zatim je klanjao i rekao: “Ovo je (pravo) vrijeme namaza, ali ne želim otežati mom ummetu.”3
Na osnovu spoljašnjeg značenja hadisa razumije se da je Allahov Poslanik, salallahu alejhi ve seleme, klanjao jaciju nakon isteka polovine noći! Međutim, hadis ima drugo značenje! Rekao je Imam Nevevi: “Cilj riječi koji se spominju u hadisu ‘…veliki deo noći’ ne znače većina noći, nego znače mnogo od noći. Ovakvo objašnjenje je obavezno za ovaj hadis, jer Allahov Poslanik, salallahu alejhi ve seleme, u hadisu kaže: ‘Ovo je vrijeme namaza’ (poželjno). Ali nije dozvoljeno da se ovo shvati da se njegovim značenjem misli na drugu polovinu noći, jer nijedan učenjak nije rekao da je odlaganje jacije do poslije pola noći poželjno. Dakle, ovaj hadis uopšte ne govori da jacijsko vrijeme traje do sabaha, kao što tvrdi Tahavi.”
Noć se završava svitanjem realne zore. Ovo je Šafijski i mezheb svih učenjaka kao što je Imam Nevevi naveo u njegovoj knjizi “El-Medžmu”.
Allahov Poslanik, salallahu alejhi ve seleme, je volio odlaganje jacije (prenosi džemat) pa je i ljude podsticao na to! Rekao je: “Odložite ovaj namaz, jer je vas Allah odlikovao ovim namazom nad svim ostalim ummetima. Njega nije klanjao nijedan ummet prije vas!”4 Međutim, on ih nije uporno navodio da odlažu ovaj namaz, jer je njegovo odlaganje predstavljalo poteškoću.
Allahov Poslanik, salallahu alejhi ve selem, nekada je odlagao a nekada je požurivao ovaj namaz!
Kad bi vidio da su se ashabi brzo sakupili tad bi ubrzao, a kad bi vidio da se polako sakupljaju tad bi ga odložio sve dok se ljudi ne sakupe. ( Misli se na požurivanje sa početkom namaza, a ne na požurivanje u namazu)
Iz knjige Namaska vremena
AbdurRahim Balla
1-Prenosi Nesai
2-Buhari i Ahmed
3-Prenosi Muslim i dr.
4-Prenose Ebu Davud i Ahmed, sa ispravnim lancem prensilaca
Priprema i obrada stazomislama